De hardste strijd

"...de hardste strijd in het leven is immers de strijd om niet bitter te worden.”
Louis Paul Boon

Zout is goed voor de transformatie, zei mijn zusje vroeger altijd. Wat ze precies bedoelde weet ik niet, maar ik moet er opeens aan denken, nu ik mijn vierde zakje ‘bake-rollz’ openmaak. Zoute koekjes in de vorm van muntjes met een gat in het midden. Kopje thee erbij. Transformeren maar. Helaas, zo gemakkelijk gaat het ook weer niet. Waar ik moeite mee heb, is de begroetingen van mensen. Kollo tamem? Alles goed, vragen en dan je duimen op steken. Tuurlijk, joh. Het gaat geweldig. Kan niet beter. Kan ook niet bitter. Mag niet. Wil niet.
Aida en Sobhy komen naar beneden, Faiza ook. Zij heeft nog met mama Kamilia gespeeld als kind. Zij sloeg mij vroeger, vertelt Faiza. Raafat was gek op haar, zij heeft nooit iets verkeerds gezegd in haar leven, vertelde hij mij, zij lachte altijd! Vreemd hier zo met hen te zitten. Een stapel kleren ligt in de kamer van Raafat. George heeft al een jasje van hem aan. Hij ziet er meteen een stuk beter uit. Romany heeft wat shirts uitgezocht. Hij is heel wat dunner dan Raafat. Je moet gaan sporten, jongen, zeg ik. Ik werk hard, dat is ook sport.
We staan bij het poortje van de woonkamer en opeens komt “ons” verhaal naar boven. Romany plaagde mij vroeger (een jaar of tien geleden) altijd. De hele dag door, maakte hij me aan het schrikken. Raafat had er al een keer wat van gezegd, maar hij ging er vrolijk mee door. Op een avond besloot ik hem een keer te laten schrikken. Het huis zat vol mensen, Raafat zat met z’n broers op het balkon en ik sprak met hem af dat hij Romany, over een minuut of vijf een glaasje water zou vragen. Ondertussen liep ik de kamers door, om iedereen welterusten te wensen. Maar in plaats van te gaan slapen, wachtte ik achter het poortje tot Romany zou opduiken. De vijf minuten duurden heel lang en toen Romany uiteindelijk nietsvermoedend verscheen, sprong ik tevoorschijn en gilde keihard: "Boe!!!" maar schrok zo van zijn reactie, dat we allebei om het hardst stonden te gillen.
Iedereen lacht. Het is de enige vrolijke noot van de avond.

"Raafat is bij God en hij is gelukkig," zegt Sobhy even later tegen mij. Weet je dat zeker? vraag ik. Ja, dat weet ik zeker. Elisabeth is “gewijd aan God” en ongelukkig. Weet je dat zeker? Ja, dat weet ik zeker. Ik heb gisteren een kaart gemaakt van een rijstveld, waar vrouwen in kleurrijke sari’s aan het werk zijn. Weet je waarom ik die heb gemaakt? vraag ik Romany. Om het grotere plaatje niet uit uit het oog te verliezen. Niet alleen mijn eigen leven, maar de hele wereld erin blijven zien. Het lukt alleen niet. Nog niet.